Zon zoek in Frankrijk 

11 augustus 1999

Totale zonsverduistering waargenomen in Sainte-Ménehould

Niet makkelijk om mijn vriend Tommie te overtuigen midden de week driehonderd kilometer te rijden om in de regen in een verloren gat in Frankrijk te gaan kamperen in het vooruitzicht van daar de volgende dag met veel geluk een totale zonsverduistering te zien. Niemand anders had er alvast zin in, ook al is het voor de volgende uitzending van dat natuurfenomeen wachten tot 3 september 2081.


Aanloop

Ons zonsverduisteringsavontuur begint tegen vijf uur op dinsdagnamiddag, als we Brussel uitrijden om via Charleroi, Beaumont en Chimay Frankrijk te bereiken. We hebben een route langs kleinere wegen uitgestippeld om in Sainte-Ménehould te geraken, zonder ons in de verwachte eclipsfiles vast te rijden. Geen GPS nog in die tijd.
Alle media hadden het er de laatste weken over dat een ware volksverhuizing zou plaatsvinden naar de strook van totale verduistering over het Zware Woud, Luxemburg en de Franse Ardennen. Radio 2 heeft een zonneverduisteringskamp geïnstalleerd in de buurt van Vouziers. Vanaf Rethel hangen overal bordjes met pijltjes naar eclipsparkings, maar alles is veel meer verlaten, dan we verwacht hadden.

Tommie wordt alsmaar somberder. Hij denkt aan de zondvloed, die we dreigen te krijgen over ons tentje, eerder dan aan de hemelschittering van morgenmiddag. Veel alternatief was er niet, maar hij haat kamperen nu eenmaal en in het gras zitten al helemaal.
Driehonderd kilometer van Brussel rijden we Sainte-Ménehould binnen. De camping ligt net buiten de stad langs een lokale spoorlijn met een klein stationnetje. Het is er erg druk, we moeten zelf een plaatsje zoeken ondanks mijn reservatie. De camping is volledig bezet met hoopvolle 'eclipswatchers'.
We wandelen terug naar het centrum van de stad. Hôtel de la Poste serveert de lokale specialiteit: varkenspoot! Sainte-Ménehoult is er trots op niets van het varken verloren te laten gaan, heet het. Op het marktplein organiseert het stadje voor de gelegenheid een 'bal populaire' à la Franse Nationale Feestdag, ter ere van de zon deze keer. Onder een zware bewolking beginnen we aan de nacht in de tent.
In de vroege morgen valt er een zware bui over het tentenkamp. Ik laat me niet verslaan, er is geen andere keuze dan blijven geloven in mooi weer, open hemel. Als het tegenvalt, word ik decennia aan deze mislukte uitstap herinnerd.

11 augustus, 's morgens

De bakker komt langs op de camping, zijn croissants zijn in een oogwenk uitverkocht, we wachten op de tweede ronde. De camping heeft goede voorzieningen. Er hangt een bordje voor het komende 'fête patronale' van Maria Hemelvaart, in het Nederlands vertaald als 'feest van de werkgevers'.
Uit solidariteit met de stedelijke uitbaters en om de weergoden gunstig te stemmen, gaan we aandringen om te mogen betalen voor de overnachting. Achtentwintig Franse frank (4,25 Euro) en nog enkele postkaarten cadeau van de gemeente-ontvanger als compensatie, want het bordje met onze naam, dat hij geplant had bij mijn reservering kon niet tegen de toevloed van verduisteraars op.

In de stad is het nu al heel wat drukker. In een café zien we op TV hoe een Franse commentator het begin van de zonsbedekking in het Westen van Frankrijk aankondigt als de aankomst van een wielerwedstrijd. Hier is het nog altijd erg bewolkt, we hebben de zon vanmorgen nog niet gezien.
Tommie blijft maar zeuren, hij is ervan overtuigd dat het een maat voor niets wordt. We klimmen midden de stad een heuvel op naar de kerk, die vandaar de stad domineert. Koen heeft enkele SMS-jes gestuurd, waarin we lezen dat zowat iedereen in West-Europa onder de wolken zit. Geen hoopgevend vooruitzicht.

11 augustus, enkele minuten voor half één

De site op de centrale heuvel van Sainte-Ménehould is heel aardig. Rond de kerk staan kleine huisjes in vakwerk. Vanop het grasveld aan de rand van de heuvel overschouwen we de volledige stad en dichte omgeving.
Een groepje jonge Fransen, een familie, enkele Filippijnen en een Nederlander zijn de enigen, die met ons deze selecte plaats delen.

De verduistering heeft zich nu ingezet, maar we kunnen ze niet zien. Nog anderhalf uur ongeveer tot de apotheose. We dragen van die speciale zonnebrilletjes, die met massa's verdeeld werden in kranten en shops.
Tegen de middag begint het op te klaren, wat een geluk. Het humeur van alle aanwezigen slaat meteen om. Bij die eerste opklaring is de zon al voor zo'n twintig procent bedekt. Rondom ons is nog niets te merken, er is nog evenveel licht. Je ziet ook niets bijzonder als je eens vlug in de hemel kijkt. Alleen door het brilletje is duidelijk dat er al een stukje van de schijf gegeten is.
Het is nog ongeveer vijftig minuten nu voor het magische uur 12:26:59, uur van de totaal-eclips hier in Sainte-Ménehoult. Het wordt spannend wachten. Je zou haast willen dat er nog meer tijd was, want de bewolking is nog erg massief.

Een kwartier vóór uur-H, zoals het hier heet, worden we op de eerste grote opening in de wolken getrakteerd. De zon is intussen al voor meer dan de helft bedekt, zien we. Rond ons is het nog altijd even klaar. Dan schuiven de grijze slierten weer voor en kunnen we ook zonder onze speciale bril naar de zonnesikkel kijken.
Nog vijf minuten en achter ons lijkt een enorme opklaring zich aan te kondigen. Minder dan twee minuten en de laatste wolkenboord trekt weg!
De volledige hemel is nu plots open, geen wolkje meer, precies twee minuten vóór de totale zonsverduistering.
Zei daar iemand, mirakel?
Het kleine groepje op ons gazon aan de kerk is nu enorm opgewonden. Door ons brilletje zien we dat de zon herleid is tot een smal kaasrandje. Het is nochtans nog altijd niet erg donker, maar er staat een koel briesje en de temperatuur is met een paar graden gedaald.
De zwaluwen scheren laag over het parkje, waar we ons bevinden.


Minder dan één minuut en mijn GSM rinkelt. Het is Koen, die een live-verslag wil vanop zijn bureau. Geen zin om mee te gaan en nu toch meer dan nieuwsgierig. Op de VRT hoort hij een reporter uit Perthes met één minuut voorsprong het gebeuren beschrijven. De verduistering (en dus de maan) schuift namelijk op van West naar Oost, tegen de zonnegang in.

Ooh!

Plots gebeurt het.
Een felle laatste oranje-witte flits in de linkerbenedenhoek van de zonnerand en de zon is weg!
Ongelooflijk, zoiets heb ik nog nooit gezien, dit is het sterkste wat ik ooit aanschouwd heb.
De maan hangt nu als een metalen bruine plaat voor de grote lichtbron. Ze past als een deksel op de zon, geen straaltje licht komt nog door.
Het is nu volledig donker, op de middag. De toeschouwers zijn muisstil, geen vogels, geen verkeer, totaal niets. De wereld rond ons neemt drie minuten stilte in acht.


Rond de zon met haar zwarte ooglap verschijnt nu de beloofde corona, paarse, witte en blauwe stralen van vlammen, zoals ze zo vaak getekend worden op afbeeldingen.
Die krans rond de zon is geweldig groot, verschillende keren de diameter van de zon zelf.
Immens mooi en verrassend. De hemel heeft een lichte grijsblauwe kleur, de wolkenrand helemaal rondom aan de horizon is lichtroze. We kunnen nu zonder eclipsbrilletje kijken, recht in de verduisterde zonnecirkel.
De maan met haar zonnerand lijkt groot, als we ze rechtstreeks bekijken en toch is maar een klein cirkeltje door de lens, waarmee we zonder veel seconden te verliezen vlug een paar foto's nemen. Vergeefse moeite, geen enkele foto zal weergeven wat we zien.


Ik krijg koud en warm van het spektakel, je kijkt met het blote oog de ruimte in naar die vlammenrand rond de zon op 150 miljoen kilometer afstand. Wat een ruimtebesef vanop dit gazon op een heuveltje in een banaal stad in Frankrijk.
Na een goede twee minuten krijgen we weer een flits, als plots de rechterrand van de maanschijf het eerste zonlicht weer doorlaat. Je verwacht een harde knal, een stormwind, maar alles gebeurt in volledige, vredige stilte. De duisternis rondom verdwijnt op slag. Het licht is weer aangeknipt met de felheid en het plotse effect van een keuken-TL in een donkere kamer. De twintig toeschouwers blijven zwijgzaam de eerste minuten. We wuiven door onze zwarte bril de maan nog wat na, die haar sluier verder wegtrekt van de zon.

Dat was het

Onder de indruk als bij het buitenkomen van een bioskoop, een concertzaal na een voorstelling, die je toch wel tot in het diepste draadje geraakt heeft. Zo voelen we ons.
En een beetje beduusd en onmachtig, want een tweede vertoning komt er niet meer van dit spektakel. We zoeken onze spullen samen. We praten wat na met enkele andere gelukkigen. Een gehandicapte Fransman heeft met veel moeite zijn fototoestellen uitgeladen uit zijn auto, opgesteld en dé foto's van zijn leven genomen. We helpen hem weer inladen. Hij spreekt Nederlands, want woont al een tijdje in Amsterdam, maar kwam voor deze gelegenheid terug naar zijn geboortestad.

Beneden in de stad piepen we nog een laatste keer door ons verduisteringsbrilletje naar de zon, die nu alweer half onbedekt is. Gedaan.
De sfeer in de stad is uitgelaten. Er heerst een 'we hebben het gezien' euforie. Mensen feliciteren elkaar voor hun geslaaagde verduistering! De winkels gaan één voor één weer open en we kopen een speciaal eclipsgebakje. Het zijn éclairs met bananenkromming. Sainte-Ménehould heeft een zomerdag achter de rug, zoals het nog nooit in zijn geschiedenis gezien heeft. En bij de volgende totale zonsverduistering ligt het stadje net buiten de rand van de volledige bedekking.
Geen corona voor de Ménehildiens in 2081...